دانستنیها و راهنمای خرید
آیا عطر تاریخ انقضا دارد؟
آیا ادکلن فاسد می‌شود؟ آیا عطر و ادکلن مردانه و زنانه تاریخ انقضا دارند؟ چگونه بفهمیم که عطر ما فاسد شده است و دیگر کارایی لازم را ندارد، و یا احتمالاً برای بدن ما مضر است؟ این‌ها و پرسش‌هایی مانند آن همیشه دغدغه فکری برخی از عطردوستان بوده است.
اگر شما هم جزو آن دسته از اشخاصی باشید که برای چندین سال از یک عطر استفاده کرده اید، ممکن است متوجه این نکته شده باشید که به مرور زمان از قدرت و کیفیت بویایی عطر شما کاهش یافته و شروع به تغییر بو می نماید تا جایی که در برخی از موارد، بوی بدی پیدا می‌کند. این‌ها همه نشانه‌هایی هستند مبنی بر اینکه عطر شما دارد به تاریخ انقضای خودش نزدیک می‌شود (و یا تاریخ مصرف آن بسر آمده است). بنابر این پاسخ به این دو پرسش اساسی که آیا عطر و ادکلن هم مانند خیلی از مواد دیگر تاریخ انقضا داشته و پس از مدتی فاسد می شود، قطعا مثبت است. با این وجود می‌توان با انجام اقداماتی چند، نسبت به افزایش طول عمر مفید عطر کمک کرد. باید توجه داشت که کیفیت عطر، گروه بویایی که این عطر در آن گروه قرار دارد، و نحوه نگهداری آن تاثیر بسزایی در ماندگاری و طول عمر ادکلن و عطر دارد.
در این مقاله سعی می‌کنیم که علاوه بر پاسخ به پرسش های فوق، مطالب دیگری را در مورد ماندگاری و طول عمر عطر و ادکلن، نحوه تشخیص تاریخ انقضای عطر، عوارض عطر و ادکلنی که تاریخ مصرف آن گذشته باشد، چگونگی پی بردن به اینکه یک عطر یا ادکلن فاسد شده است یا خیر، امکان فاسد شدن عطر قبل از اسپری کردن یا باز کردن آن برای مرتبه نخست، نحوه چک کردن اصالت و تاریخ مصرف عطر، نحوه حفاظت و نگهداری صحیح از عطر و مواردی از این دست را با یکدیگر مرور کنیم.
در این مقاله می‌خوانید:
ترکیبات بویایی عطر: راز ماندگاری و طول عمر مفید ادکلن و عطر
ماندگاری و طول عمر از مهم‌ترین صفات یک عطر در صنعت عطرسازی است. از این خصیصه همیشه به عنوان یک ضرورت در این صنعت نام برده می‌شود. وقتی از طول عمر و ماندگاری در عطر (عمر مفید عطر) سخن می‌گوییم، منظور ثبات کیفیت رایحه اغوا کننده‌ای است که در فضا پخش می‌شود و علاوه بر آن، تداوم داشتن آن رایحه بر بدن انسان می باشد.
همانند دیگر محصولات زیبایی و بهداشتی، عطرها هم تاریخ انقضا دارند، تاریخی که پس از آن، عطر شما دیگر دارای کیفیت قبلی نخواهد بود.
همانند دیگر محصولات زیبایی و بهداشتی، عطرها هم تاریخ انقضا دارند، تاریخی که پس از آن، عطر شما دیگر دارای کیفیت قبلی نخواهد بود. البته با توجه به ترکیب نت ها در یک عطر، طول عمر هر کدام کمی با دیگری متفاوت است، برای مثال عطرهایی که دارای ترکیبات پایه و ابتدایی سنگین‌تری هستند، معمولاً از عطرهایی که نت‌های اولیه (Top notes) آنان سبک‌تر است (مثلاً نت‌های مرکباتی)، طول عمر بیشتری دارند و دارای قدرت ماندگاری بالاتری نیز هستند. بنابر این رمز و راز طول عمر مفید ادکلن و عطر، ترکیبات آن عطر و دانش و آگاهی شما نسبت این نت ها است. اجازه دهید ببینیم اصلا عطر و ادکلن هم تاریخ مصرف دارد؟
آیا عطر یا ادکلن تاریخ انقضا دارد؟
همیشه این سوال در ذهن کاربران مطرح بوده که تاریخ انقضا ادکلن چه مدت است؟ صرف نظر از ترکیبات و مواد تشکیل دهنده عطرها، تمامی آنها در تاریخ خاصی منقضی می‌شوند و دیگر آن کیفیت اولیه را ندارند، حالا می‌خواهد عطری باشد که در آن ترکیبات افرا و وانیل به کار رفته باشد و یا معجونی باشد از روایح مسحور کننده گل‌های مختلف. همه عطرها یک روزی عمرشان به سر می‌رسد و این شتریست که در خانه هر عطری خوابیده است!
چرا عطر منقضی و فاسد می‌شود
هر یک از مواد به کار رفته در عطر، چه طبیعی باشد و چه برگرفته از اسانس‌های بویایی ، دارای فرمولاسیون و ترکیبات شیمیایی خاص همان عطر است، هر ترکیبی هم نسبت به تغییر حساس است. همانند دیگر ترکیبات شیمیایی، هنگامی که مواد تشکیل دهنده عطر و ادکلن در معرض دما یا شرایط محیطی مختلفی همچون نور ماوراء بنفش و یا گرمای شدید قرار می‌گیرند،دچار تغییر و تحول می‌شوند و تجزیه می‌گردند.
علاوه بر تغییر دما، یکی از کاتالیزورهای اصلی برای تجزیه شدن عطر و انقضای تاریخ مصرف آن، اکسیداسیون است: هنگامی که درب بطری عطر را باز می‌کنیم و یا شروع به اسپری نمودن آن می‌نماییم، خود به خود مقداری اکسیژن وارد بطری عطر می‌شود و همین کافی است تا عطر را اکسیده کند. با گذشت زمان، اکسیداسیون مولکول‌ها باعث تغییر در رایحه عطر می‌شود. همین تغییرات شیمیایی نهایتاً موجب می شود تا به مرور زمان نت‌ها خاصیت اولیه خود را از دست بدهند و خود مایع عطر هم به نظر کدرتر آید و شفافیت اولیه خود را از دست بدهد.
به همین دلیل است که بسیاری از فرمولاسیون‌های عطرها، با موادی چون الکل ترکیب می‌شوند تا در مقابل اکسیداسیون از عطر و رایحه آن محافظت کنند. اگرچه الکل ترکیب نمی‌تواند به طور کامل از فاسد شدن و انقضای عمر عطر جلوگیری کند، اما به هر حال روند این تخریب مولکولی را بسیار کندتر می‌کند، و به همین سبب انتخاب ترکیباتی که حاوی فرمولاسیون الکل باشد ، طول عمر عطر را تا حد زیادی تضمین می‌کند.
البته نحوه نگهداری عطر هم تاثیر بسزایی در افزایش طول عمر مفید آن دارد. مثلاً استفاده از بطری‌های عطری که بر روی آنها عطرافشان یا « اتومایزر» * یا نصب شده است, قرار گرفتن مایع درون شیشه عطر و ادکلن در معرض اکسیژن را محدود کرده و طول عمر آن را افزایش می‌دهد
طول عمر عطر پس از اولین اسپری
پس از اولین اسپری، و یا نخستین باری که درب شیشه عطر و ادکلن را باز می‌کنید، طول عمر هر عطری بطور متوسط می تواند بین ۳ تا ۵ سال دوام داشته باشد. اما مدت زمان ایده‌آل و موثر برای طول عمر مفید و موثر عطر (مدت انقضای عطر) را ۲ تا ۳ سال تخمین می‌زنند.
پس از اولین اسپری، و یا نخستین باری که درب شیشه عطر و ادکلن را باز می‌کنید، طول عمر هر عطری بطور متوسط می تواند بین ۳ تا ۵ سال دوام داشته باشد. اما مدت زمان ایده‌آل و موثر برای طول عمر مفید و موثر عطر (مدت انقضا عطر) را ۲ تا ۳ سال تخمین می‌زنند. البته این زمان بستگی مستقیم به فاکتورهای دیگری چون فرمولاسیون و ترکیبات عطر و نحوه نگهداری هم دارد.
اگر بخواهیم کلی‌تر سخن بگوییم، عطرهایی که دارای غلظت بالاتری هستند و یا از نت های اولیه (top notes) سنگین‌تری چون امبرگریس یا عنبر، عود و یا مشک تشکیل شده اند، نسبت به اکسیداسیون مقاومت بیشتری دارند و به همین ترتیب، عطرهایی با روایح چرمی یا کهربا (امبِر) معمولاً طول عمر بیشتری دارند. در مقابل عطرهایی که نت های ابتدایی آنها سبک‌تر هستند، (مثلاً نت هایی چون مرکبات خوش طعم یا گلی، در مقابل اکسیداسیون کمتر مقاوم هستند و طول عمر کمتری نسبت به عطرهایی با رایحه بالزامیک دارند.
در تصویر زیر، تأثیر نت ها بر ماندگاری عطر و ادکلن را به اختصار آورده ایم:
همان گونه که در تصویر بالا مشاهده می کنید، نوع ترکیب نت‌ها، با تبخیر عطر و طول عمر مفید ادکلن رابطه تنگاتنگی دارد. در تصویر شماره یک به خوبی نشان داده شده است که ترکیب نت های اولیه (که معمولاً شامل روایح مرکباتی، آروماتیک و گلی می‌شوند)، هم عمر مفید کمتری دارند و هم اینکه سریعتر از دیگر نت ها تبخیر می‌شوند. عطرهایی که دارای روایحی از قبیل روایح سبز و گیاهی، یا جنگلی، میوه‌ای و یا ادویه های معطر در نت میانی (middle note) خود هستند، نسبت به عطرهایی که دارای نت مرکباتی آروماتیک یا گلی هستند طول عمر بیشتری دارند، اما نسبت به عطرهایی که در ترکیبات خود از روایح چوبی یا بالزامیک استفاده می‌کنند، طول عمرشان کمتر است. و در نهایت اینکه: عطرهایی که در نت اولیه (پایه) خود دارای روایح چوبی و بالزامیک هستند بیشترین طول عمر و کمترین قابلیت تبخیر را دارند.
طول عمر مفید عطری که درب آن باز نشده است، چقدر است ؟
آیا اگر عطر و ادکلن‌ها از وکیوم خارج نشوند، یا به عبارتی درب آنها باز نشود، فاسد شده و طول عمر مفید آنها منقضی می گردد؟ وقتی سخن از تاریخ انقضای یک عطر به میان می آید، منظور مدت زمانی است که نقطه آغازین آن از لحظه باز شدن در شیشه شروع می شود. بدیهی است که اگر درب شیشه عطر باز نشود و یا هیچگاه اسپری نگردد، مایع درون بطری عطر در معرض اکسیژن قرار نمی‌گیرد، و این بدان معناست که احتمالاً عمر آن بسیار بیشتر از یک بطری عطر است که درب آن باز شده و حداقل یک بار اسپری شده باشد. جالب است بدانید که اگر درب بطری عطر باز نشود ترکیبات درون عطر به رشد و بلوغ ترکیباتی خود ادامه می‌دهند و در نتیجه به مرور زمان رایحه آن تشدید می‌شود. به همین سبب است که بیشتر کارشناسان عطر و ادکلن عقیده دارند که اگر عطری را می‌خرید، چند ماهی آن را دست نخورده باقی بگذارید تا بوی بهتری پیدا کند. البته همانگونه که در مقاله دیگری با عنوان «آیا این عطر، عطر ضعیفی است؟ بیایید کمی منصفانه تر قضاوت کنیم» در همین سلسله مقالات به اشتراک گذاشتیم، محل نگهداری عطر باید نسبتا خنک و خارج از دسترس نور باشد.
بازگردیم به پاسخ این پرسش که آیا در صورت باز نشدن شیشه عطر و عدم استفاده از آن، عطر باز هم منقضی می‌شود؟ بنا به عقیده بیشتر کارشناسان عطر و ادکلن این چنین نیست و چنین عطری فاسد نمی‌شود. تا زمانی که عطر در بسته بندی و محل مناسب نگهداری می‌شود، می‌تواند رایحه دلنشین خود را حفظ کند.
وقتی سخن از تاریخ انقضای یک عطر به میان می آید، منظور مدت زمانی است که نقطه آغازین آن از لحظه باز شدن در شیشه شروع می شود. بدیهی است که اگر درب شیشه عطر باز نشود و یا هیچگاه اسپری نگردد، مایع درون بطری عطر در معرض اکسیژن قرار نمی‌گیرد و فاسد (منقضی) نمیگردد.
نشانه های عطر فاسد شده چیست ؟
پرسش این است که چطور متوجه تمام شدن تاریخ مصرف عطر خود شویم؟ و ما چگونه می‌توانیم بفهمیم که تاریخ مصرف ادکلن و یا عطری را که استفاده می‌کنیم، به سر آمده است؟ وقتی از یک عطر خاص استفاده می‌کنید، به مرور زمان با روایح مختلف آن عطر خو می گیرید. مثلا اگر آن عطر دارای روایحی چون صندل دودی و یا نعنای هندی (پچولی) باشد، رفته رفته این نت ها برایتان آشنا می‌گردد بنابراین بیشتر اوقات براحتی متوجه می‌شوید که رایحه عطرتان دیگر آن رایحه‌ای نیست که آنرا در خاطر دارید. لذا به محض اکسیده شدن عطر، خودِ شما متوجه تغییر بوی آن خواهید شد.
اغلب عطرهایی که تاریخ مصرف آنها گذشته است، دارای عطر و بویی ترش و یا اسیدی می‌گردند (تقریباً بویی شبیه به سرکه). رنگ عطر هم ممکن است دچار تغییر شود. بیشتر عطرها در ابتدا دارای رنگ زرد روشنی (زردِ باز) هستند. وقتی که عطر به تاریخ انقضای خود نزدیک می‌شود، رنگ تیره‌تری به خود می‌گیرد و مایع درون آن حالت مات‌تری دارد. این مایع با گذشت زمان شفافیت خود را تا حدودی از دست می‌دهد.
توصیه ما این است که هنگامی که یک عطر را تهیه می‌کنید، به دقت به مایع و رنگ درون آن نگاه کنید و آن را به خاطر بسپارید. در صورتی که فرایند تغییر رنگ در عطر شما شدید باشد، آن عطر حتماً منقضی شده است (حتی اگر تاریخ مصرف درج شده روی بسته بندی منقضی نشده باشد). البته توجه داشته باشید که برخی از عطرها ممکن است از همان ابتدا رنگ تیره‌تری نسبت به سایر عطرها داشته باشند، از طرفی عطرها بطور طبیعی با گذشت زمان به میزان اندکی شفافیت خود را از دست می دهند. پس اگر مشاهده کردید که مایع درون یک عطر کم مات و یا کدر شده است فوراً آن را بیرون نیندازید (در ادامه مطلب بیشتر در این مورد سخن خواهیم گفت). بسیاری عقیده دارند که اگر عطر شما هنوز بوی خوبی برایتان دارد مفهومش این است که فاسد نشده است قابل استفاده می‌باشد.
در این مورد ترفند هایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا اطمینان پیدا کنید عطر شما منقضی و فاسد شده است و یا خیر. خلاصه این ترفندها را می توانید در تصویر شماره دو مشاهده کنید.
تشخیص تاریخ تولید عطر
چگونه می‌توانیم از سالم بودن و عدم انقضای عطر خود اطمینان حاصل کنیم؟
پی بردن به تاریخ انقضای عطر از روی بسته بندی
این کار به دو طریق امکان‌پذیر است. نخست از طریق پچ کد (batch code) و در دوم از طریق شماره PAO. در ادامه مطلب به بررسی هر دو این کدها خواهیم پرداخت.
کد PAO در صنعت عطرسازی چیست؟
همانگونه که در تصویر شماره سه شرح داده شده است، کد PAO (علامت اختصاری برای Period After Opening) نشان دهنده تاریخ انقضای عطر (و یا هر محصول دیگرِ) پس از باز شدن درب آن است. عددی که روی شیشه و یا بسته‌بندی عطر به عنوان PAO درج شده است، معمولاً با حرف M شروع می‌شود که نشان دهنده ماه است، و عدد قبل از این حرف نشان دهنده تعداد ماهی است که می‌توان از این محصول پس از آنکه برای نخستین بار درب آن باز شد و یا عطر را اسپری نمود، استفاده کرد. نماد PAO معمولاً برای محصولاتی استفاده می‌شود که تاریخ مصرف بیش از ۳۰ ماه دارند. مثلاً در تصویر ذکر شده، نماد 30M بیانگر این است که این عطر تا دو سال و نیم پس از آنکه اولین بار درِ شیشه را باز یا آن را مصرف کرده‌اید قابل استفاده است.
بچ کد (Batch code) چیست؟
بچ کد عبارت است یک کد شناسایی که نشان می‌دهد عطر شما کجا و کی تولید شده است. شرکت‌های عطرسازی برای فرایند کنترل کیفیت عطر در بازار، و شناسایی عطرهایی که تاریخ انقضا آنها گذشته است و یا فاسد شده‌اند، از این کد استفاده می‌کنند. هدفشان نیز آن است تا بتواند نسبت به جمع آوری عطرهای فاسد از بازار اقدام کنند. همه عطرهای اورجینال و مارکدار که از برندهای معتبر روانه بازار می شوند، می‌بایست این کد را بر جلد خود داشته باشند. ترکیب بچ کدها متفاوت است، اما معمولاً بین ۳ تا ۱۲ و رقم می‌باشند. در ترکیب بچ کد ممکن است از حروف الفبا نیز استفاده شود. ترکیب این کدها با اعداد دیگری که روی بسته‌بندی عطر نوشته است متفاوت است.
با استفاده از بچ کد، می توانید به سایت‌های معتبر عطر و ادکلن مراجعه کرده و با درج آن نسبت به اصل (اریجنال) بودن محصول و پی بردن به تاریخ تولید عطر اطمینان حاصل نمایید. اطلاعات بیشتری در مورد بچ کد در عطر و ادکلن و نحوه ی استفاده و چک کردن بچکد را در مطلب زیر میتوانید مطالعه بفرمائید:
عوارض ادکلن تاریخ مصرف گذشته
همانطور که پیشتر گفته شد طبق نظر اغلب کارشناسان اگر عطر شما هنوز بوی خوبی برایتان دارد مفهومش این است که فاسد نشده است قابل استفاده می‌باشد. عطر تاریخ مصرف گذشته یا فاسد شده، هیچ عوارض جانبی ندارد، بجز اینکه رایحه ی اولیه ی خود را از دست داده است. ولی اگر شما هنوز رایحه ی عطر منقضی شده را دوست دارید، در استفاده از آن هیچ شکی نکنید.
چگونه به ماندگاری عطر کمک کنیم
ممکن است این پرسش برای همه شما به وجود آمده باشد که «چگونه می‌توانم از ماندگاری عطر خود اطمینان حاصل کنم، و اطمینان حاصل کنم که حداقل در بازه زمانی تاریخ مصرف آن عطر و یا ادکلن، بدون آنکه کیفیت آن تغییر ملموسی داشته باشد، از آن استفاده نمایم؟
عطرها ترکیبات و لایه‌بندی پیچیده‌ای دارند. نت اولیه ای چون ترنج را در نظر بگیرید که به رایحه وسوسه انگیز و خشک مشک ترکیب می‌شود، و یا نت‌های میانی رزماری و مریم گلی که در پیله‌ای از کندر و ماندارین به هم پیچیده اند، تا بهتر بتوانید به این پیچیدگی پی ببرید. وقتی که یک عطر به پایان عمر خود نزدیک می‌شود (تاریخ انقضا)، تعادل این ترکیبات پیچیده به نوعی به هم می‌خورد و باعث می شود تا خصوصیات رایحه اصلی عطر تغییر کند. آنچه که به دنبال می‌آید، نکاتی است که کارشناسان برای مراقبت بهتر از عطر و حفظ کیفیت اصلی آن پشنهاد می‌کنند. تصویر شماره پنج نیز خلاصه ای از تمامی ترفندهایی است که برای افزایش طول عمر مفید عطر به شما کمک می کند:
1- عطرهای خود را بر اساس تاریخی که شروع به مصرف آن نموده‌اید،سازماندهی کنید
اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که دارای چندین عطر مختلف هستید، بهتر است که عطرها را بر اساس تاریخی که مصرف آنها را آغاز کرده‌اید (اولین اسپری و یا زمانی که اولین بار درِ شیشه عطر را باز نموده‌اید) سازماندهی کنید و کنار یکدیگر بچینید. در هر حال این نکته مهمی است که بدانید یک عطر را برای اولین بار کی شروع به مصرف کرده‌اید.
نکته دیگر این است که زمانی که مایع عطر رو به تمام شدن است، و حجم آن به ته شیشه عطر نزدیک می‌شود، کمی در مصرف آن سرعت ببخشید. هرچه میزان کمتری از عطر در محفظه عطر باقی مانده باشد، مقدار بیشتری اکسیژن در آن جمع می‌شود، و این یعنی اکسیداسیون سریعتر؛ اکسیده شدن عطر هم به مفهوم مرگ آن است.
2- عطر را در بطری اصلی خودش نگهداری کنید
بسیار مهم و ضروری است که عطر را در شیشه اصلی خود نگهداری کنید، چون جابجایی مایع عطر از یک شیشه به شیشه ی دیگر باعث اکسیداسیون و تبخیر الکل عطر می‌شود. ضمناً از بسته بودن در شیشه عطر پس از هر بار استفاده از آن اطمینان یابید.
3- محل قرار گرفتن عطر بسیار در طول عمر موثر است.
شیشه عطر را هیچگاه در معرض نور مستقیم خورشید، اکسیژن هوا، و نوسانات شدید دما قرار ندهید و حتی الممکن دور نمایید. به خصوص از نگهداری عطر در حمام خودداری کنید.
بهترین فضا برای نگهداری عطر فضایی است با دمای نسبتاً خنک و تاریک، مثلاً کشویِ اتاق خواب و مکان‌هایی از این دست. نگهداری شیشه عطر در جعبه خودش نیز بسیار کمک کننده است و باعث جلوگیری تابش نور مستقیم به عطر و ادکلن می شود..
این نکات ممکن است به نظرتان ساده برسند، ولی تاثیر بسزایی در ماندگاری ، حفظ کیفیت و طول عمر عطل دارند. تمام نکاتی که در بالا گفته شد، در نگهداری صحیح از عطر اهمیت دارند و ما آنها را در تصویر شماره پنج خلاصه کرده ایم.
توضیحات کلمات استفاده شده در متن:
اتمایزر یا عطرافشان (atomizer) چیست؟
اتمایزر یا عطرافشان همان وسیله اسپری کننده است و مبتنی بر نوعی مکانیزم فنی است که هوا (اکسیژن) و مایع داخل بطری را با هم مخلوط کرده و با فشار دادن به آن، از طریق یک لوله کوچک و باریک این محلول را تبدیل به مواد پودرگونه ای تبدیل نموده و با فشار به خارج از محفظه هدایت می شود.
